ΟΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Πολλοί από εμάς θα έχουμε διαβάσει ή θα έχουμε ακούσει σχετικά με τις μαθησιακές δυσκολίες. Έχουμε αναρωτηθεί όμως πως αισθάνεται κάποιος που αντιμετωπίζει δυσλεξία ή δυσαριθμησία; Πως αντιμετωπίζει ένα παιδί τις δυσκολίες του; Ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα τη φύση των μαθησιακών δυσκολιών.

Τι ονομάζουμε μαθησιακές δυσκολίες;

Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν ένα συχνό φαινόμενο στις μέρες μας, είναι μια γνωστή σε όλους μας και συνηθισμένη κατάσταση, η οποία επηρεάζει περίπου 1 στους 10 μαθητές. Εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και τη χρήση ικανοτήτων της ακρόασης, της ομιλίας, της ανάγνωσης, της γραφής, του συλλογισμού και των μαθηματικών ικανοτήτων. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς, δηλαδή από τη γέννησή του παιδιού και θα το συνοδεύουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Αποτελούν μια γενική κατηγορία και αναφέρονται σε μια ετερογενή ομάδα διαταραχών που εκδηλώνονται μέσω σημαντικών δυσκολιών στην απόκτηση και την χρήση του προσλήπτικού και εκφραστικού λόγου, στην ανάγνωση, την γραφή, την ακουστική και την οπτική μνήμη, τη λογική σκέψη και των μαθηματικών ικανοτήτων, με αποτέλεσμα το παιδί να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί επαρκώς στις σχολικές του απαιτήσεις.

Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι αποτέλεσμα νευρολογικής διαταραχής του ΚΝΣ και σχετίζονται με κληρονομικούς παράγοντες. Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν συνδέονται με χαμηλή νοημοσύνη. Αντιθέτως, τα περισσότερα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες διαθέτουν νοημοσύνη άνω του μέσου όρου. Για αυτό κι ο όρος ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, οι δυσκολίες δηλαδή που συναντώνται σε μία περιορισμένη γνωστική περιοχή, όπως η ομιλία, η ακρόαση, ο γραπτός λόγος, η αριθμητική.

Αυτοί που συνήθως αντιλαμβάνονται πρώτοι την δυσκολία του παιδιού είναι οι γονείς, οι οποίοι μπορεί να παρατηρήσουν τη δυσκολία στις δεξιότητες του παιδιού βάση με αυτές ενός μεγαλύτερου παιδιού από τα αδέρφια ή από συνομήλικους του. Ο γονέας, έχοντας εντοπίσει τη δυσκολία δεν θα πρέπει να πιέζει το παιδί για αυτήν, αφού είναι αδύνατον να τα καταφέρει από μόνο του. Θα πρέπει να απευθυνθεί στον κατάλληλο ειδικό, όπου το παιδί με τις κατάλληλες τεχνικές και και τον σωστό τρόπο θα αποκτήσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις τόσο του σχολείου, όσο και ενός γενικότερου πλαισίου.

Ποια τα είδη των μαθησιακών δυσκολιών;

Είναι ένας ορισμός «ομπρέλα» κάτω από την οποία μπαίνουν δυσκολίες, πέντε κύρια είδη μαθησιακών δυσκολιών, τα οποία είναι τα εξής:

1) Δυσλεξία: ένα παιδί με δυσλεξία παρουσιάζει δυσκολίες κυρίως στην επεξεργασία γραπτού λόγου, συλλαβική ανάγνωση με αργό ρυθμό, παραλείπει γράμματα ή λέξεις, αντικαθιστά γράμματα ή λέξεις, κάνει ορθογραφικά λάθη και στα γραπτά του απουσιάζουν τα σημεία στίξης. Γενικότερα, στο δυσλεκτικό παιδί οι λέξεις μπερδεύονται στο μυαλό του, επικεντρώνεται καλύτερα σε μη λεκτικά σημεία. Συνήθως συνθέτει μια γενική εικόνα των όσων συμβαίνουν, χωρίς να καταννοεί σε βάθος όλες τις διαστάσεις.

Παράδειγμα δυσλεξίας Α:

Αν θέλετε να μπείτε στη θέση ενός παιδιού που αντιμετωπίζει δυσλεξία, προσπαθήστε να κάνετε μια συζήτηση παραλείποντας λέξεις ή γράμματα του αλφαβήτου. Προσπαθήστε για παράδειγμα να μιλήσετε χωρίς να χρησιμοποιήσετε στις λέξεις που τα γράμματα "κ" ή "ρ". Το νιώθετε ότι μιλάτε με κάπως περίεργο τρόπο; Διαβάστε δυνατά μια πινακίδα, αλλάζοντας ή αντικαθιστώντας ένα γράμμα με κάποιο άλλο. Ποια είναι η αντίδραση του ακροατή σας; Το δυσλεκτικό παιδί εκείνη τη στιγμή νιώθει αφόρητη πίεση προσπαθώντας να καταλάβει που είναι το λάθος του.

Παράδειγμα δυσλεξίας Β:

Πολύ συχνά τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσλεξία δυσκολεύονται με την επεξεργασία των λέξεων και των πληροφοριών που λαμβάνουν. Πόσοι από τους γονείς κάνουν παράπονα ότι το παιδί τους είναι απρόσεχτο ή απλά αδιάφορο κατά την διάρκεια του μαθήματος; Το παρακάτω παράδειγμα θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε το γιατί. Ανοίχτε ταυτόχρονα την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, και προσπαθήστε να παρακολουθήσετε και τα δύο μαζί ταυτόχρονα. Στην συνέχεια προσπαθήστε να αφηγηθείτε με κάθε λεπτομέρεια τις πληροφορίες που λάβατε και από τις δύο πηγές. Κάπως έτσι γίνεται και με το δυσλεκτικό παιδί. Η υπερφόρτωση πληροφοριών. Αυτό που φαίνεται ως απροθυμία από το παιδί, ίσως είναι η προσπάθεια του να ταξινομήσει τις πληροφορίες που έχει δεχθεί και έχουν γίνει σα κουβάρι μέσα στο μυαλό του.

2) Δυσαριθμησία: αναφέρεται στην δυσκολία εκμάθησης των μαθηματικών εννοιών και δεξιοτήτων. Διεργασίες όπως η ανάκληση ενός αριθμού τηλεφώνου ή αριθμού διεύθυνσης, μπορούν να γίνουν για το δυσλεκτικό παιδί μια ιδιαίτερη πρόκληση. Οι γονείς ή οι δάσκαλοι θα παραπονεθούν ότι ο μαθητής έχει δυσκολία στο να πραγματοποιεί πράξεις μαθηματικών. Επίσης, ακόμη κι όταν τις πραγματοποιεί χρησιμοποιώντας τη σωστή μεθοδολογία, φτάνοντας στο σωστό αποτέλεσμα, τις διεκπεραιώνει μηχανικά πράγμα που δεν του παρέχει σιγουριά και αυτοπεποίθηση.

Παράδειγμα Δυσαριθμησίας:

Μπορείτε να συμπληρώσετε σωστά μια επιταγή; Γράψτε πρώτα τα στοιχεία σας σε μια επιταγή για ένα μεγάλο ποσό. Στη συνέχεια φροντίστε να γράψετε άλλο ποσό αριθμητικά κι άλλο ολογράφως (για παράδειγμα, βάλτε αριθμητικώς το ποσό 636, 37ευρώ και ολογράφως γράψτε εννιακόσια τριάντα έξι ευρώ και εβδομήντα τρία λεπτά). Μετά, πηγαίνετε στην τράπεζα και δοκιμάστε να εξαργυρώσετε αυτήν την επιταγή. Αφού προηγηθεί το ξάφνιασμα του ταμία, η σύγχυση και η συζήτηση που θα προκύψει εξαιτίας της διαφοράς δύο ποσών, ζητήστε του να σας διαβάσει ένα προς ένα τα ψηφία του ποσού που εμφανίζεται στην επιταγή αριθμητικά. Πώς σας έκανε να αισθανθείτε η αντίδραση του ταμία; Μήπως σας αντιμετωπίζει σαν κομπιναδόρο; Το άτομο εκείνη τη στιγμή βιώνει έντονα την αγωνία και την ματαίωση και αυτή η κατάσταση είναι συνηθισμένη με τις συναλλαγές των ατόμων που αντιμετωπίζουν δυσαριθμησία.

3)Δυσγραφία: το παιδί γράφει με δυσανάγνωστα γράμματα, που δεν είναι ομοιόμορφα, δεν ακουμπάνε σωστά πάνω στην γραμμή και κολλάει τις λέξεις μεταξυ τους. Τα άτομα με δυσγραφία αντιμετωπίζουν επίσης δυσκολία στο να μετατρέπουν τις σκέψεις τους σε λέξεις στον γραπτό τους λόγο. Για τα παιδιά ή τους ενήλικες που έχουν αυτού του είδους την δυσκολία η προσπάθεια να γράψουν μία έκθεση αποτελεί πολύ επίπονη διαδικασία γιατί δυσκολεύονται σε μεγάλο βαθμό στο να σχηματίσουν σωστές προτάσεις ή παραγράφους.

Παράδειγμα Δυσγραφίας:

Για να καταλάβετε την αίσθηση ματαίωσης που έχει ένα παιδί που αντιμετωπίζει δυσγραφία όταν προσπαθεί να γράψει, προσπαθήστε να γράψετε με το χέρι που δε σας βολεύει, αν για παράδειγμα είστε δεξιόχειρας, προσπαθήστε να γράψετε με το αριστερό. Ποιες είναι οι αντιδράσεις των φίλων σας όταν θα προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς έχετε γράψει; Η τσαπατσούλικη γραφή και η κακογραφία είναι χαρακτηριστικό των παιδιών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

4) Δυσαναγνωσία: η ανάγνωση ενός παιδιού με δυσαναγνωσία είναι κομπιαστή, με παραλήψεις ή αντικατάσταση των γραμμάτων και των λέξεων. Με τον όρο αυτό περιγράφουμε τη δυσκολία στην αναγνωστική ικανότητα του παιδιού, κατά την οποία το παιδί δεν αποδίδει στο αναμενόμενο όριο της ανάγνωσης που αντιστοιχεί στην ηλικία του.

Παράδειγμα Δυσαναγνωσίας:

Ένα παιδί με δυσαναγνωσία νιώθει τέτοια ματαίωση και άβολα την ώρα που εκφωνεί ένα κείμενο, όπως θα νιώθατε εσείς με την αντίδραση κάποιου αγνώστου που θα τον σταματούσατε στον δρόμο για να σας δέσει τα κορδόνια σας.

5) Δυσορθογραφία: είναι η δυσκολία στην εφαρμογή της σωστής ορθογραφίας των λέξεων, στην τήρηση των γραμματικών κανόνων και υπάρχει ελλιπή φωνολογική επεξεργασία. Οι μαθητές, από την πρώτη κιόλας δημοτικού, μαθαίνουν τους κανόνες ορθογραφίας. Ωστόσο, όσο περνούν τα χρόνια όλο και περισσότερα παιδιά δυσκολεύονται να ακολουθήσουν και να εφαρμόσουν αυτούς τους κανόνες, παρ' ότι τους έχουν διδαχθεί και φαίνεται να τους γνωρίζουν.

Παράδειγμα Δυσορθογραφίας:

Για να σας βοηθήσουμε να καταλάβετε τις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν από την αδυναμία σωστής ορθογραφίας των λέξεων, φανταστείτε ότι δεν ξέρετε πώς γράφεται ένα κοινό όνομα, όπως το Γιάννης ή Μαρία. Μετά, προσπαθήστε να βρείτε το όνομα αυτό γραμμένο κάπου για να δείτε πως ακριβώς γράφεται, χωρίς τη χρήση του διαδικτύου. Τα λεξικά συνήθως δεν αναφέρουν κύρια ονόματα και πρέπει να ανατρέξετε κάπου αλλού. Συνεχίστε να ψάχνετε μέχρι να εντοπίσετε αυτό που θέλετε. Όταν ολοκληρώσετε τη διαδικασία, προσπαθήστε το ίδιο με ένα πιο δύσκολο όνομα, όπως Διομήδης ή Κλυταιμνήστρα. Θα εκπλαγείτε από το χρόνο που χρειάζεται κανείς για να εντοπίσει τη σωστή γραφή ενός ονόματος. Στο παραπάνω challenge προσθέστε και τον χρονικό περιορισμό, πρέπει να βρείτε την ορθογραφία του ονόματος σε 5 λεπτά. Η διαδικασία αυτή είναι εκείνη που πρέπει να επαναλαμβάνει ένα παιδί που αντιμετωπίζει δυσορθογραφία κάθε φορά που πρέπει να κάνει τις ασκήσεις ορθογραφίας.

Υπάρχουν δυσκολίες και σε άλλους τομείς;

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως τα παραπάνω που αναφέρθηκαν, καθώς και δυσκολίες στον προσανατολισμό στον χώρο, αλλά και της αντίληψης της χρονολογικής σειράς των γεγονότων. Δεν υπάρχει σύγχηση μόνο ως προς τις λέξεις και τους αριθμούς, αλλά και ως προς τις κατευθύνσεις στον χώρο, όπως για παράδειγμα το δεξί και αριστερό ή βόρεια και νότια.

Φανταστείτε να προσπαθήσετε να πάτε σε κάποιο μέρος που γνωρίζετε με τα πόδια από το σπίτι σας, αλλά να μπερδεύεστε στις διασταυρώσεις για το που πρέπει να στρίψετε και τελικά να επιλέγετε την λάθος στροφή. Το αποτέλεσμα είναι να χαθείτε. Ή προσπαθήστε να κάνετε μια δραστηριότητα, όπως για παράδειγμα η εκτέλεση μιας μαγειρικής συνταγής που σας είπε προφορικά κάποια φίλη, την οποία δεν την έχετε κάπου γραμμένη, χωρίζεται σε αρκετά βήματα, τα οποία όμως δε θυμάστε με ποια σειρά πρέπει να τα κάνετε. Το αποτέλεσμα θα είναι το φαγητό να μη σας πετύχει.

Οι παραπάνω δυσκολίες πιθανόν να συνυπάρχουν, μιας κι όπως διαπιστώσατε αλληλοκαλύπτονται. Τα παιδιά που παρουσιάζουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες χρειάζονται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης από εξειδικευμένους επιστήμονες προκειμένου να βελτιώσουν τις αδυναμίες τους.

Αυτά ήταν κάποια από τα εκατοντάδες παραδείγματα που υπάρχουν για ένα παιδί, αλλά και ενήλικα με κάποια μαθησιακή δυσκολία. Το μυστικό για να γίνει ο κόσμος τους καλύτερος είναι ο σεβασμός. Και ας μη ξεχνάμε πως το να κάνει κάποιος λάθη, είναι μέρος του να είναι άνθρωπος!

Μαρία Κυριαζή, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια SI, BScOT, Συγγραφέας, OT blogger www.ergotherapeiakids.com

Γκουγκούμη Μαρία, Ειδική Παιδαγωγός MSc, Special Education Blogger www.special-learners.gr